Περί αφωνίας και λόγου, περί ασχήμιας και σχήματος.

    "Ο λόγος του αθροίσματος δύο ποσοτήτων ως προς την μεγαλύτερη ποσότητα είναι ίσος με τον λόγο της μεγαλύτερης ποσότητας ως προς την μικρότερη" ή αλλιώς "υπάρχει ένα σημείο, όπου αν κόψουμε ένα ευθύγραμμο τμήμα, τότε ο λόγος όλου του τμήματος προς το μεγαλύτερο κομμάτι του θα είναι ίσος με το λόγο του μεγαλύτερου κομματιού προς το μικρότερο".

     Σας φαίνεται γνωστό το παραπάνω, σαν κάπου να το έχετε ακούσει ή να το έχετε διαβάσει πάλι; Μην σκεφτείτε πως είναι παράξενο, μια και πρόκειται για τον ορισμό της λεγόμενης "Χρυσής Τομής", "Χρυσού λόγου" ή "Χρυσού Κανόνα" του Ευκλείδη και νωρίτερα του Πυθαγόρα ή της αποκαλούμενης ακολουθίας Φιμπονάτσι (στους αριθμούς 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21 κτλ., κάθε αριθμός προκύπτει από το άθροισμα των δύο προηγούμενων, για να διαπιστωθεί τελικά, ότι το πηλίκο κάθε αριθμού προς τον προηγούμενό του, τείνει να γίνει φ, όσο μεγαλώνουν οι αριθμοί (1/1=1, 2/1=2, 3/2=1,5, 5/3=1,666…, 8/5=1,6, 13/8=1,625, 21/13=1,615…, 34/21=1,619…, 55/34=1,617…, 89/55=1,618….όπου φ=1,618..., δηλαδή ο αριθμός της Χρυσής Τομής).

   Αυτός λοιπόν ο κανόνας εφαρμόστηκε τυχαία ή από πρόθεση σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας μέσα στους αιώνες, καθώς τον συναντούμε στην αρχιτεκτονική, στην μουσική, στην ζωγραφική, στον λόγο, δημιουργώντας εντέλει τον μαθηματικό ορισμό της αισθητικής. Μιας αισθητικής, που χωρίς καμιά αμφιβολία ή υποκειμενικότητα από την μεριά των ανθρώπων, ορίζει την απόλυτη αρμονία. Και γιατί την ορίζει; θα αναρωτηθεί κανείς. Μα γιατί ο ίδιος αυτός λόγος διέπει εξ' ολοκλήρου ολόκληρο το Σύμπαν γύρω μας. Για παράδειγμα σε ένα κουκουνάρι παρατηρούμε 13 αριστερόστροφες σπείρες και 8 δεξιόστροφες. Αμφότεροι είναι αριθμοί Φιμπονάτσι. Σε όλα τα άνθη το πλήθος των πετάλων είναι ίσο με κάποιον από τους αριθμούς της ακολουθίας Φιμπονάτσι ή αλλιώς της Χρυσής Τομής, (3, 5, 8, 13, 21 κτλ.), το ίδιο ισχύει και στην φυλλοταξία των φυτών, στην τομή των φρούτων (η οριζόντια διατομή μιας μπανάνας την χωρίζει σε τρία μέρη), των λαχανικών (στο κουνουπίδι εμφανίζονται 5 σπείρες δεξιόστροφα και 13 αριστερόστροφα) και πάει λέγοντας. Από την άλλη, τα κύματα σχηματίζονται βάσει αυτού του κανόνα (εικ. 1), τα σύννεφα και τα κοχύλια το ίδιο (εικ. 2), ακόμη και οι Γαλαξίες ομοίως (εικ. 3).

εικ. 1

εικ. 2εικ. 3.

                      

       Θα μπορούσα με ευκολία να σας παρουσιάσω έναν μακρύ κατάλογο άπειρων πραγμάτων γύρω μας που διέπονται από τον "Χρυσό Κανόνα" ή αλλιώς από την ακολουθία των αριθμών Φιμπονάτσι. Δηλαδή από την απόλυτη και ξεκάθαρα ορισμένη αρμονία, δηλαδή από την απόλυτη παρουσία της αισθητικής, που εκφράζεται από την φύση ως κύκλοι, τρίγωνα, τετράγωνα, πολύεδρα, σπείρες και πολλά άλλα σχήματα. Ωστόσο, εδώ δεν είναι αυτό το ζητούμενο.

   Είναι εκπληκτικό, δεν νομίζετε; Και πόσο χρόνο έχουμε καταναλώσει και εξακολουθούμε να καταναλώνουμε εμείς οι σύγχρονοι άνθρωποι για να ορίσουμε την αισθητική, την τέχνη, τον αρμονικό λόγο στις ημέρες μας; Κατανοεί κανείς έκπληκτος, έχοντας κατά νου τον παραπάνω αποδεδειγμένο και αναμφισβήτητο μαθηματικό κανόνα ορισμού της αισθητικής, πως ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης τέχνης δυστυχώς εκφράζει μονάχα την δυσαρμονία των θιασωτών της και ας προσπαθούν πολλοί -για τους δικούς τους υποκειμενικούς λόγους- να μας πείσουν για το αντίθετο. Ότι, δηλαδή, οι πίνακες για παράδειγμα του κ. Τάδε, μεγάλου σύγχρονου καλλιτέχνη, που πωλούνται μερικά εκατομμύρια ευρώ είναι το ίδιο με τον "Μυστικό δείπνο" του Λεονάρντο Ντα Βίντσι ή με την "Θυσία του Μυστικού Δείπνου" του Σαλβαντόρ Νταλί. ή τα βιβλία του κου. Δείνα, που γίνονται best seller, τον καταξιώνουν και εξισώνουν τον λόγο του με εκείνον του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ή του Όσκαρ Γουάιλντ ή άλλων μεγάλων σύγχρονων συγγραφέων. Προς Θεού, δεν έχω τίποτα προσωπικό με τον κύριο Τάδε ή τον κύριο Δείνα και σέβομαι το έργο τους απολύτως, όποιο κι αν είναι αυτό. Όμως δεν μπορώ να μην ελέγξω, εάν η εκάστοτε δημιουργία τους διέπεται από αυτόν τον αντικειμενικό κανόνα της αισθητικής, ώστε αναμφίβολα πια να τους εντάξω ανάμεσα στους μεγάλους δημιουργούς της ανθρωπότητας. Οφείλω να επιβεβαιώνω στον εαυτό μου, ως πλάσμα ετούτου του θαυμάσιου πλανήτη, εάν αυτά τα οποία μού παρουσιάζονται ως μεγαλειώδη, είναι πράγματι μεγαλειώδη. Μεγαλειώδη για την όραση μου, την ακοή μου, τον νου μου, την ψυχή μου.

    Δεν έχει και τόση σημασία εάν για παράδειγμα ένας πίνακας είναι άσχημος. Άσχημος με την έννοια που το λέει στην κυριολεξία η λέξη. Ά-σχημος, δηλαδή αυτός που δεν έχει σχήμα. Φτάνει η Α-σχήμια αυτή να διέπεται από τον Χρυσό Κανόνα της αρμονικής. Τότε πραγματικά κατάπληκτος αντιλαμβάνεται κανείς, ότι μέσα στην Α-σχήμια αυτή, ο καλλιτέχνης της έχει καταφέρει να αποδώσει την λεγόμενη "Θεϊκή Αρμονία" και ο παρατηρητής της δεν μπορεί παρά να την αποδεχτεί υποσυνείδητα ως αρμονικά μεγαλειώδη. Το πραγματικό μου πρόβλημα, λοιπόν, είναι όταν έρχομαι αντιμέτωπη με τις Ά-σχήμιες, που προσπαθούν να μιμηθούν τις πιο πάνω αρμονικά ορισμένες Α-σχήμιες. Το ίδιο συμβαίνει και στον λόγο, στην μουσική, την γλυπτική, την αρχιτεκτονική κτλ. Δεν απορρίπτω ή αποδέχομαι τον ζωγράφο, γλύπτη, συγγραφέα, μουσικό, αρχιτέκτονα από το Ά-σχημο ή Σχηματικό, από το Ά-μορφο ή Μορφικό, από την Α-φωνία ή την Ευφωνία του, αλλά από το ερώτημα: "Διέπεται το έργο του από τον Κανόνα της αντικειμενικής αρμονικής, άρα και αισθητικής; Επιβεβαιώνεται από τα μαθηματικά του Σύμπαντος;" όποιος κι αν είναι ο τρόπος έκφρασης του, όποιο κι αν είναι το κίνημα στο οποίο ο καλλιτέχνης αυτός ανήκει. Αν ναι, τότε αναμφίβολα και αποδεδειγμένα ο δημιουργός αυτός μπορεί στο δικό μου μυαλό να καταλάβει το βάθρο του ανάμεσα στους μεγάλους δημιουργούς της ανθρωπότητας, ασχέτως αν η ανθρωπότητα τού καιρού του αποδέχεται ή απορρίπτει το έργο του.

      Ας μην απορούν, λοιπόν, οι επιμελητές εκθέσεων, οι εκδότες ή όποιος άλλος ανακατεύεται με τον ορισμό και την προώθηση της σύγχρονης τέχνης, λογοτεχνίας, μουσικής κτλ. γιατί στις περισσότερες των περιπτώσεων τα έργα που επιλέγονται να προωθούνται δεν έχουν πραγματικό αντίκτυπο επάνω στο ευρύ κοινό και οι ίδιοι χρειάζεται να καταφεύγουν σε κόλπα marketing για να μας πείσουν για την αξία τους ή σε βαρύγδουπες διατυπώσεις του τύπου, η τέχνη είναι για τους λίγους, που μπορούν να την καταλάβουν, ανήκει μονάχα σε μια μικρή ομάδα "ειδικών", εννοώντας ξεκάθαρα πως όλοι εμείς οι υπόλοιποι είμαστε διανοητικά καθυστερημένοι. Η πραγματική τέχνη  (αυτή που διέπεται από τον αντικειμενικό Χρυσό Κανόνα της αρμονικής, όποιο κι αν είναι το σχήμα της, η φωνή της ή ο ήχος της) απευθυνόταν και εξακολουθεί να απευθύνεται στους πολλούς. Είχε και εξακολουθεί να έχει τον ρόλο του πνευματικού γονέα για τους ανθρώπους, του πραγματικού καλλιεργητή του πνεύματος και γι' αυτό αποζητά να βρίσκεται και να μεγαλουργεί ανάμεσα τους. Μιλούσε και εξακολουθεί να μιλά στις ψυχές των παιδιών της. Αν το ζητούμενο, λοιπόν, είναι η γέννηση αυθεντικής τέχνης και όχι μια καρικατούρα αυτής, τότε ο δημιουργός της πρέπει να αφήσει τον εαυτό του να ακολουθήσει το μονοπάτι της αισθητικής και αρμονικής, που το ίδιο το Σύμπαν έχει χαράξει γι' αυτόν πριν από αυτόν.

     Εμείς οι άνθρωποι, ως δημιουργήματα του Σύμπαντος και αναπόσπαστος κρίκος τής ζωικής του αλυσίδας, διεπόμαστε όλοι ανεξαιρέτως και χωρίς αμφιβολία από τον ίδιο φυσικό-μαθηματικό του νόμο περί αρμονικής και έτσι δεν θα ήταν ποτέ δυνατόν να αποδεχτούμε -υποσυνείδητα τουλάχιστον- ως αρμονικό και αισθητικά αυθεντικό οτιδήποτε άλλο, πέρα από εκείνα που σχηματίζονται ακολουθώντας τον νόμο αυτόν. Όσο κι αν θέλουμε να το αρνηθούμε, όσο κι αν πασχίζουμε να αποδείξουμε το αντίθετο. Ο εγκέφαλος μας, η αλυσίδα του DNA μας, το σχήμα του αυτιού μας έχουν "σχεδιαστεί" και "κατασκευαστεί" βάσει ετούτου του συμπαντικού νόμου και έτσι, όσο κι αν πείθουμε τον εαυτό μας, πως μας αρέσει ο "θόρυβος", η "Α-σχήμια", η "Α-φωνία", δεν μπορεί παρά αυτές να εγκρίνονται υποσυνείδητα μονάχα, όταν τόσο ο "θόρυβος", όσο η "Α-σχήμια" και η "Α-φωνία" αποτυπώνουν και αναπαράγουν τον αριθμό της "Θείας Αναλογίας".  

      Κλείνω αυτό το μικρό κείμενο με ένα απόσπασμα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από το βιβλίο του "Οι Έμποροι των Εθνών" και με ένα ακόμη απόφθεγμα του Νίκου Καζαντζάκη, θεωρώντας προσωπικά την γλώσσα και των δύο τους, ως ένα εξαίσιο δείγμα συμπαντικής αρμονικής και αισθητικής.

"Η αλήθεια είναι πάντοτε παράλογος, και διά τούτο δεν την λέγουσι ποτέ οι φρόνιμοι και ηλικιωμένοι άνθρωποι, αλλά την ομολογούσιν οι μεθυσμένοι, οι τρελλοί, οι άρρωστοι και τα μικρά παιδία".

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Οι Έμποροι των Εθνών.

"Ε κακομοίρη άνθρωπε, μπορείς να μετακινήσεις βουνά, να κάμεις θάματα, κι εσύ να βουλιάζεις στην κοπριά, στην τεμπελιά και στην απιστία! Θεό έχεις μέσα σου, Θεό κουβαλάς και δεν το ξέρεις-το μαθαίνεις μονάχα την ώρα που πεθαίνεις, μα ‘ναι πολύ αργά".

Νίκος Καζαντζάκης.